Αρχαίο Ελληνικό Παγκράτιο: παλιό όσο και το σήμερα

Όταν μιλάμε για πολεμικές τέχνες το μυαλό μας πηγαίνει στην Ασία. Αυτό είναι αποτέλεσμα των πολλών τεχνών που έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή, αλλά και της μεγάλης προώθησης από τις οργανώσεις και τα κράτη τους. Είναι ένας συνδυασμός καλής διαφήμισης, συστηματικής προώθησης, οργάνωσης αλλά και  συγκυρίας. Και αυτό γιατί τα περισσότερα συστήματα έγιναν γνωστά στην Δύση μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν δυτικοί γοητεύτηκαν από τις τέχνες αυτές και την κουλτούρα τους, εκπαιδεύτηκαν εκεί και επιστρέφοντας τις μετέφεραν στις χώρες τους. Ασφαλώς όλα αυτά θα ήσαν θεωρίες αν δεν υπήρχαν Μεγάλοι Εκπαιδευτές που κλήθηκαν σε Ευρώπη και ΗΠΑ αρχικά, για να διδάξουν το σύστημά τους. Πολλοί από αυτούς ήσαν χαρισματικοί, εκτός της εκπαίδευσης και στην οργάνωση, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν δυνατές οργανώσεις και με τον τρόπο αυτό να δημιουργήσουν ένα «μονοπώλιο».

 Όμως μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι κάθε τέχνη βασίζεται ή παίρνει ιδέες από κάποια ή κάποιες προγενέστερες. Αν ανατρέξουμε στην γενεαλογία των πολεμικών συστημάτων, βλέπουμε ότι ένα μεγάλο μέρος των γνώσεων και των προπονητικών μεθόδων ξεκινά από την Ελλάδα. Η μεταφορά γνώσεων πραγματοποιήθηκε  μερικούς αιώνες πριν, με φορά από την Ελλάδα προς την Ασία με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε αυτήν συμμετείχαν και πολλοί αθλητές, επιπέδου Ολυμπιονικών και εκπαιδευτές των Ελληνικών Πολεμικών Τεχνών, Πυγμαχίας, Πάλης και Παγκρατίου. 

Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο μου “Pankration in Ancient Greece” που περιγράφει τι περιλάμβανε αυτή η τέχνη και πως προπονούνταν οι μαχητές του. Το βιβλίο περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες για το στυλ, τους αθλητές του και το πολιτισμικό, κοινωνικό, θρησκευτικό και πολιτικό περιβάλλον της εποχής. Όλα τα στοιχεία βασίζονται σε πηγές, ότι αναφέρεται επομένως είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο.

Διαβάστε το κείμενο και βρείτε διαφορές από τα σημερινά στυλ, αν υπάρχουν.

«Το παγκράτιο, περιελάμβανε τεχνικές πυγμαχίας, ανατροπές της πάλης, αλλά και λακτίσματα, λαβές στραγγαλισμού, και κλειδώματα πίεσης.[1] Επίσης επιτρέπονταν το στρίψιμο των  μελών, των οστών, των δακτύλων, η εξάρθρωση, το σπάσιμο των οστών, οι γονατιές, τα λακτίσματα, οι αγκωνιές, ενώ διδάσκονταν και τα «αντι» -κτυπήματα και οι «αντι» - λαβές.[2] Η μικτή χρήση των χεριών και των ποδιών τό έκανε να μοιάζει, σέ σύγχρονους όρους, μέ συνδυασμό τού γαλλικού Savate, τών ιαπωνικών ju-jitsu καί judo, καθώς και τής ελευθέρας πάλης.[3] Η ουσιώδης διαφορά μεταξύ πάλης και παγκρατίου, ήταν ότι στην πρώτη ο στόχος  του αθλητή ήταν να ρίξει τόν αντίπαλο, ενώ στο παγκράτιο ο αγώνας συνεχιζόταν έως ότου ο ένας από τις δύο παγκρατιαστές αναγνωρίσει ήττα του.[4] Σαν άθλημα χωριζόταν σε δύο μέρη: το άνω (ορθοστάνδην) και το κάτω Παγκράτιο (αλίνδησις ή κύλισις). Το άνω περιελάμβανε κτυπήματα με χέρια και πόδια και τεχνικές ρίψεων. Στο κάτω Παγκράτιο, ο αθλητής προσπαθούσε με τεχνικές στραγγαλισμών, πνιγμών, στρεβλώσεων των άκρων η με πλήρη ακινητοποίηση[5] να οδηγήσει τον αντίπαλό του σε παραίτηση.[6] Είναι ενδιαφέρον ότι,  η χρήση των βίαιων χτυπημάτων πιθανότατα ήταν νόμιμη ακόμη και αν ο αντίπαλος ήταν στο έδαφος.[7]

Για ένα αγώνισμα τόσο ποικίλο και πολύπλοκο, οι αθλητές έπρεπε να έχουν πολύ καλή φυσική κατάσταση, για να αντέξουν πρώτα – πρώτα την πολύωρη καθημερινή προπόνηση. Εξασφαλίζοντας αυτό, έπρεπε στή συνέχεια να γνωρίζουν ολόκληρο το ρεπερτόριο των κινήσεων των πυγμάχων, των παλαιστών, των επιπλέον τεχνικών καί τούς συνδυασμούς τους.

Οι ελεύθερες ασκήσεις των χεριών αποτελούσαν ξεχωριστό κύκλο ο οποίος ονομαζόταν χειρονομία. Η χειρονομία έμοιαζε πολύ με την σκιαμαχία που εκτελούσαν οι πυγμάχοι. Σήμερα σε όλα τα αγωνίσματα επαφής, οι αθλητές εκτελούν γύρους σκιαμαχίας. Στην σκιαμαχία συμμετείχαν εκτός των χεριών και τα πόδια, αφού όλο το σώμα συμμετείχε στην κίνηση.[8]

Οι πυγμάχοι για να αυξήσουν την αντοχή τους, κρατούσαν τα χέρια ψηλά για πολλή ώρα. Επίσης κρατούσαν τις γροθιές τους υψωμένες για πολλή ώρα, έχοντας αλτήρες στα χέρια ή άλλο βάρος. Για ακόμη μεγαλύτερη δυσκολία έκαναν το ίδιο με τον συνασκούμενο να ασκεί δύναμη προς τα κάτω.[9] Σήμερα αυτό το ονομάζουμε ισομετρική προπόνηση.

Με αλτήρες στα χέρια εκτελούσαν ασκήσεις οι πυγμάχοι και οι παγκρατιαστές.[10] Με σημερινή ορολογία, έκαναν πλειομετρική προπόνηση.

Το σχοινάκι ήταν μία ακόμη άσκηση που χρησιμοποιούσαν. Τους βοηθούσε στο να δυναμώσουν τα πόδια, αλλά κυρίως βοηθούσε στον συγχρονισμό χεριών - ποδιών και στην αίσθηση του ρυθμού. Τό ότι θά είχαν πολλές παραλλαγές τής άσκησης αυτής είναι αναμενόμενο.

Αναφορικά με την βελτίωση της ισχύος των κτυπημάτων, είχαν την κωρυκομαχία. Ο κώρυκος ήταν σάκος γεμάτος με κεχραμίδες (σπόρους σύκου) η αλεύρι για τους πιο αδύναμους και με άμμο για τους πιο δυνατούς. Το μέγεθός του διέφερε ανάλογα με την ηλικία του ασκούμενου. Κατά τον Φιλόστρατο έπρεπε να είναι ελαφρότερος για τους πυγμάχους και βαρύτερος για τους παγκρατιαστές. Τον κώρυκο ο παγκρατιαστής τον κτυπούσε με τις γροθιές του, με τα πόδια, με το κεφάλι, το στήθος ή την πλάτη του,[11] καθώς επίσης και με τα γόνατα και τους αγκώνες. Ήταν συνηθισμένη πρακτική νά σταματούν τήν ταλάντωση τού σάκου μέ τό στήθος ή άλλα μέρη τού σώματός τους προκειμένου νά ισχυροποιήσουν τά εσωτερικά όργανα.[12]

Επίσης η αλίνδηση η κύλιση της πάλης, η πάλη εδάφους δηλαδή, μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν παρασκευαστική άσκηση για το παγκράτιο.[13]

Για την πάλη προπαρασκευαστική άσκηση μπορούσε να θεωρηθεί η ακροχειρία. Κατ΄ αυτήν οι δύο αντίπαλοι πιάνονταν από τις άκρες των χεριών και πάλευαν χωρίς άλλη λαβή. Για το παγκράτιο εθεωρείτο μελέτη.[14]

Μελετούσαν δηλαδή τα επιμέρους τμήματα της μάχης, για να βελτιωθούν και μετά το όλον για τους συνδυασμούς και την συνολική αγωνιστική τακτική.

Ο Πλάτων στους Νόμους[15] αναφέρεται στον πυρρίχιο ή πυρρίχη ως μιμική πολεμική όρχηση την οποία χρησιμοποιούσαν οι πυγμάχοι και οι παγκρατιαστές ως αναπαράσταση των επιθετικών και αμυντικών κινήσεων της μάχης. Περιελάμβανε στροφές προς τα πλάγια, οπισθοχωρήσεις, πηδήματα και χαμηλώματα.[16] Σήμερα τίς αντίστοιχες ασκήσεις στις ασιατικές πολεμικές τέχνες τα ονομάζουν στό μέν Ιαπωνικό Karate Kata, στό δε Κορεάτικο Taekwondo Poomsae ενώ στό Κινέζικο Kung fu Φόρμες. Ο πυρρίχης επινοήθηκε πρώτα από τον Πύρριχο, Κυδωνιάτη, με καταγωγή από την Κρήτη.[17] Οι Σπαρτιάτες, όπως θά δούμε σέ επόμενες σελίδες, με τον πυρρίχιο χορό καλλιεργούσαν τις πολεμικές αρετές των στρατιωτών τους.[18] Οι ασκήσεις αυτές, σε κάθε εποχή, σκοπό είχαν να βελτιώσουν τον συντονισμό, τον ρυθμό των κινήσεων, τήν συναρμογή.

Κατά τον 2^ο π.Χ. αιώνα ο Φιλόστρατος αναφέρει ότι κυριάρχησε ένα καινούργιο σύστημα οργάνωσης της προπόνησης, η τετράδα. Η τετράδα ήταν ένας μικρόκυκλος τεσσάρων ημερών (σήμερα είναι των επτά ημερών), όπου η πρώτη προπαρασκεύαζε την αθλητή, η δεύτερη τον γύμναζε εντατικά, η τρίτη τον άφηνε να ξεκουραστεί και η τέταρτη ακολουθούσε τον μέσο όρο.[19]

Το παγκράτιο, τεχνικά, ήταν η πρώτη και ίσως η τελευταία μέθοδος μάχης γιατί περιελάμβανε όλα τα χτυπήματα και τις λαβές που μπορούσαν να εκτελεσθούν από το ανθρώπινο σώμα.»

Το βιβλίο κυκλοφορεί προς το παρόν μόνο στα αγγλικά από την Amazon.

Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ:

---

[1] Poliakoff: Sports, p.54.

[2] Γιαννάκης: Αρχαιογνωσία, σελ.142.

[3] Patrucco, Roberto: Lo sport nella Grecia Antica. L. S. Olschki, Firenze 1972, σελ.312.

[4]Gardiner E. Norman: “The Pankration and Wrestling” The Journal of Hellenic Studies, Vol. 26 (1906), p.4.

[5] Patrucco: Lo sport, p.312.

[6] Patrucco: Lo sport, p.322.

[7] Patrucco: Lo sport, p.317.

[8] Παυλίνης, Ευάγγελος: Η ιστορία της γυμναστικής. Γ. Η. Καλλέργη, Αθήνα 1927, σελ.217.

[9] Παυλίνης: Η ιστορία, σελ.220.

[10] Παυλίνης: Η ιστορία, σελ.218.

[11] Παυλίνης: Η ιστορία, σελ.220,221.

[12] Christopoulos, Lucas: “Greek Combat Sports and Their Transmission to Central and East Asia”, in 106 Classical World 3 (Spring 2013), 431-459, p.447.

[13] Παυλίνης: Η ιστορία, σελ.221.

[14] Παυλίνης: Η ιστορία, σελ.220.

[15] Πλάτων, Νόμοι, Ζ. 815-816a.

[16] Αλμπανίδης:  Ιστορία, σελ.116.

[17] Χρυσάφη Ιωάννη: Η γυμναστική των αρχαίων. Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής, Αθήνα 1965, σελ.172.

[18] Γιαννάκη, Θωμά: Ιστορία Φυσικής αγωγής: από τους πρωτόγονους λαούς μέχρι σήμερα. Πανεπιστήμιο Αθηνών ΤΕΦΑΑ, Αθήνα 1989, σελ.36.

[19] Φιλόστρατος, Γυμναστικός, 47.